Donostiako San Martin Merkatuak Bilboko Udal merkatuen kudeaketa ereduaren gaineko interesa erakutsi du

2018-2019ko Gazte Enplegurako Planaren barruan parte hartu duten gazteek kontserbazioko hainbat lan egin dituzte, hala nola, 5 monumentu, 2 panteoi handi, 20 panteoi eta 9 hilobi, guztiak pieza artistiko garrantzitsuak, haien narriadura geldiarazteko eta mantentze-lanak bermatzeko.

Bilbao Zerbitzuak, Bilboko Udaleko Osasun eta Kontsumo Sailaren mendeko sozietate publikoak, arrakastaz amaitu du Bilboko Hilerria kontserbatzeko plan garrantzitsu bat, azken hamarkadetako garrantzitsuenetako bat. 2018-2019ko Gazte Enplegurako Planaren barruan, hainbat piezatan esku hartu da, haien balio artistikoaren eta ondarearen arabera (5 monumentu, 2 panteoi handi, 20 panteoi eta 9 hilobi), haien narriadura geldiarazteko eta mantentze-lanak bermatzeko.

Esku-hartzearen aurretik, multzoen kontserbazio-egoerari buruzko azterketa bat egin da, multzo bakoitzaren premia zein hura gauzatzeko beharrezkoak diren materialak, produktuak eta tresnak ondorioztatu ahal izateko. Horrela, lehenengo «errekonozimendu» bat egitea lortu da, bai eta identifikazio-lan bat ere, fitxa teknikoen eta argazkien bidez.

 Lanak gehiago bideratu dira ondarea zaintzen dela ziurtatzeko oinarrizko esku-hartzeetara, zaharberritzera baino. Horrela, lan horiek honako hauek izan dira: garbiketak egitea pilatutako zikinkeriaren gainazaleko geruza kentzeko, morteroa, itsasgarria eta finkapena aplikatzea, eta biozida aplikatzea, likidoen agerpena eta harrizko euskarrirako beste mikroorganismo kaltegarri batzuk arintzeko. Jarduera bakoitza fitxa independenteetan jaso da, eta fitxa horiek Bilboko Hilerrian egindako lanaren oraintsuko memoria osatzen dute.

 Esku hartu beharreko multzoak aldez aurretik aukeratu ditu kanposantuko zuzendaritzak, Udalaren jabetzakoak direnen artean, eta beren interes artistikoagatik esanahiak dituzte. Piezak higadurarekiko eta eragile klimatologikoekiko esposizioaren ondorioak ekidin edo zuzentzera bideratu dira egin beharreko lanak, horiek hondatzea eta jatorrizko itxura galtzea eragin baitute. Horretarako, proiektuak metodologia hau jarraitu du:

• • Ikerlan bat egitea, piezek hilerrian dituzten datuak bilduta, tipologiaren arabera taldekatuta.
  • Piezen morfologia, konposizioa eta kontserbazio-egoera deskribatzea, oro har.
  • Lanerako beharrezkoak diren materialen eta produktuen zerrenda.
  • Obra bakoitzaren beharraren arabera jarraitu beharreko prozesuak azaltzea, guztia kontserbazio-testuinguru batean kokatuz.

Guztira, 36 pieza artistiko atzeman dira:

1. 1. Monumentuak

• • Klaustroa – Hilerriko sarrera nagusiaren aurrean.
  • Gerra zibilaren mausoleoa – Hilerriko ate nagusiaren aurrean.
  • Soldaduen monumentua – 30. etxadia (bulegoen ondoan).
  • Casilda Iturrizar andrearen panteoia – Begoñako Andre Mariaren 1. zenbakiko 1. solairuko panteoia.
  • Zabalguneko Zirkuko Haurrak panteoia – Begoñako Andre Maria, Gogoratze Basoaren parean.

1. 2. Panteoi Nagusiak

• • Nicolasa Martínez de las Rivas andrearen kapera – Begoñako Andre Mariaren 7. zk.a.
  • Ocharan kapera – Begoñako Andre Mariaren 8. HE.

1. 3. Panteoiak

• • Azcue panteoia – 1tik 3ra zenbakiko panteoia, etxadia.
  • Echevarría kapera – 1tik 13ra zenbakiko panteoia, E. etxadia
  • Echevarria panteoia- La llana- 1.mailako pateoia 14.zenbakiko etxadia
  • Escauriza kapera-Begoña Andre Mariaren lehenengo mailako 3.panteoia
  • Villabaso kapera-lehenego mailako panteoia I.etxaldia
  • Hernández panteoia-lehenengo mailako panteoia 7. etxaldia N.
  • Urrutia panteoia- lehenengo mailako panteoia 8. Etxaldia N.
  • Astigarraga panteoia- bigarren mailako panteoia 5.etxaldia L.
  • Barasorda panteoia- bigarren mailako panteoia 2. Etxaldia D.
  • Cámara panteoia- bigarren mailako panteoia 3.etxaldia A.
  • Gaminde Ayarragaray panteoia- bigarren mailako panteoia 5. Etxaldia C.
  • Ibarrola panteoia- bigarren mailako panteoia 4. Etxaldia D.
  • Llona panteoia- bigarren mailako panteoia 2. Etxaldia O.
  • Martin de Aldama- bigarren mailako panteoia 41. Zenbakia Begoñako Andre Maria
  • Rodriguez Galarreta panteoia- bigarren mailako panteoia 10. Etxaldia D.
  • Saralegui Colina y Zarandona-bigarren mailako panteoia 8. Etxaldia D.
  • Bernier y Gorostiaga panteoia- hirugarren mailako panteoia 12. Zenbakia San Nikolas.
  • Pedo y D. Mariano Goicocechea- hirugarren mailako panteoia 13.zenbakia San Nikolas.
  • Menchaca y Goiri- hirugarren mailako panteoia 5. Etxaldia R.
  • Saracho panteoia- hirugarren mailako panteoia 9. Etxaldia R.

1. 4. Hilobiak

• • Ipiña panteoia- 28 hilobia eta 29 etxaldia G
  • Leal eta Lecea panteoia- 173 hilobia O etxaldia
  • Maguregui eta Labayru panteoia- 59 hilobia eta O etxaldia
  • Olascoaga Zabalo panteoia- 91 hilobia C etxaldia
  • Pérez- Yarza- 22 hilobia P etxaldia.
  • Pocheville Linares panteoia- 74 hilobia D etxaldia
  • Saenz Venturini panteoia- 195 hilobia O etxaldia.
  • Tomé Y Maestre panteoia- 86 hilobia B etxaldia.
  • Couto tumulua- 4 hilobia 19 etxaldia.

Ebakitako pieza guztiek zikinkeria zuten gainazalean, denborak aurrera egin ahala eta ingurumen-faktoreek eraginda (hezetasuna, kutsadura atmosferikoa). Landarediaren presentzia konstante bat izan da horietako edozeinetan, baita eraso biologikoa ere (likenak eta goroldioa). Aldaketa-faktore horien guztien ondorioz, piezak apurtuta edo pitzatuta zeuden. Hareharria duten piezetan, harearria ikusgarri eta oso ohikoa zen.

Kontserbazio-lan horren guztiaren helburua da interesgarritzat jo diren elementu guztiak zaintzea eta denboraren joanaren degradazioetatik babestea. Horregatik, Bilboko hilerrian egindako lanak ezinbestekoak izan dira hautatutako multzoen aire zabaleko egoerak eragindako degradazioetako asko indargabetzeko.

Kontserbazio-prozesuetan, era guztietako landareak (likidoak, goroldioak, landareak, etab.) garbitu, sendotu eta ezabatu dira, eta horiek, begi hutsez hauteman ez arren, ezinbestekoak izan dira landutako elementuak eta funtsezkoak «saneatzeko», elementu bakoitza osasuntsuagoa izan dadin.

Kolore-aldaketa multzoetan

Egin diren garbiketa-prozesuek lagundu dute atzemandako piezen gainazalean pilatutako zikinkeria orokorra kentzen. Zoritxarrez, landutako elementu gehienak harrizkoak ziren, eta, beraz, material porotsuak ziren. Ondorioz, zikinkeria ez zegoen bakarrik azaleko mailan, sakonago sartzea lortu zuen. Horrek multzoen kolore aldaketa ekarri du.

Oro har, kolore belztua hartu dute piezek, berdetasunaz gain (landaredia dagoelako). Egindako garbiketek zikinkeria erabat ezabatzeko beharrezko mailara iristea lortu ez badute ere, pieza askoren kolore aldaketa nolabait neutralizatzea lortu dute. Alde horretatik, erabilitako biozida laguntza handikoa izan da. Garbiketak amaitu eta morteroa babes-geruza gisa aplikatu ondoren aplikatu zen. Baina hilabeteak igaro ahala, aktibo eta jardunez jarraitzen duela ikusi ahal izan da, multzoen gainazalean lortutako garbitasun mailari eusten lagunduz.

Harrizko materialaren luizia geldiaraztea lortu da

Garbiketez gain, harrizko azalera finkatu da multzo batzuetan, gehienak hareharrizkoak. Harri mota hori Bilboko Hilerrian dagoen porlanetako bat da. Kolore aldakorreko harri mota bat da, normalean grisak edo hareak direnak, aire zabaleko eguraldi txarra jasaten duena bere xurgatze ahalmenagatik. Izan ere, erakusketa honen ondorioz, hareharrizko multzoak besteak baino hondatuago daude (harria heze dago barruan; eraso biologiko latzagoa jasaten dute; luiziak gertatzen dira materialaren beraren deskohesioagatik; harria hareatza-egoeran dago, etab.), eta sendotu egin da. Prozesu horri esker lortu da materialaren ezaugarriak nolabait «itzultzea» eta luizia geldiaraztea.

Ondoriozta daiteke esku-hartzeetan egindako prozesuak eraginkorrak eta beharrezkoak izan direla hilerrian dagoen ondarea babesteko eta zaintzeko. Hala ere, aldian-aldian errepikatu beharko lirateke.