Errezitaldia, Bilbao Zerbitzuak hilerrian urtero antolatzen duen kultur programaren barruan kokatzen da, eta 12etan hasiko da.

Igandean, irailak 7, Iñaki Bermudez bizkaitarraren saxofoiaren magia eta Yume Takasaki japoniarraren pianoaren soinu goxoa entzungo dira berriro Bilboko Udal Hilerriko Kaperan «Munduko kantuak» kontzertuarekin, urtero Bilbao Zerbitzuak hilerrian antolatzen duen kultur programaren barruan kokatzen dena.

«Gazte bertutetsu bikote hau asteburu honetan itzuliko da hilerrira hurbiltzen den pertsona orori bere musika klasikoarekin gozatzeko, Bilboko hilerri nagusiaren balio artistiko, historiko, kultural eta ondarezko balio handia balioesteaz gain», adierazi du Álvaro Pérez Alonso Bilboko Udaleko Osasun eta Kontsumo Arloko zinegotzi ordezkariak.

Bi musikari gazte hauek Parisen ezagutu ziren, eta gaur egun bizi diren Goi Mailako Musika eta Dantza Kontserbatorio Nazionalean osatu zuten beren prestakuntza. Horrela, Iñaki Bermudez, nazioarteko bakarlaria eta ganbera musika uztartzen duen artista, eta Yume Takasaki, pianista eta ganbera musikaren maitalea, osatzen dute bikotea. Izan ere, euren kontzertua saxofoiaren errepertorio klasikoz josita egongo da, konpositore handien pieza ikonikoekin: Maurice Ravel, Reynaldo Hahn, Miguel de Jorge edo Pedro Iturralde, beste batzuen artean.

Emanaldia 12etan hasiko da eta ordu betez bertaratzen direnei garai guztietako obra ospetsuenak hurbilduko dizkie. «Egun horretan Kaperara hurbiltzen direnek musika klasikoko dueto honetaz gozatzea besterik ez dugu nahi, Bilboko Hilerria den bezalako leku enblematiko batean», ondorioztatu du zinegotziak.

Ganberako musikariak

Iñaki Bermudez (Sopela) lizentziaduna da Parisko Conservatoire National Supérieur de Musique et Dance, Bruselako KCB eta Bartzelonako Conservatori Superior Liceu-n, eta nazioarteko ibilbidea egin du bakarlari gisa eta ganbera-musikako hainbat proiekturekin. Bere ibilbide musikalean zehar nazioarteko hainbat lehiaketatan saritua izan da; Classic Winds International Saxophone and Clarinet Competition Tel Aviv-en esaterako, eta Luxenburgoko Bakarlari Gazteen Europako 34. saria. Irakasle gonbidatu gisa jardun du, eta hainbat kontserbatoriotan eman ditu masterclassak: Bartzelonako Conservatori Superior Liceu, LUCA School of Arts, Belgika, Conservatori di Bari, Italia, Santiagoko Encontro Galego de Saxofón, Vienako Kontserbatorioa, Valentzia, etab.

Yume Takasaki (Yokohama, 1997), musikan lau urterekin hasi zena. Tokioko Musika Ikastetxeko Bekaren laguntzarekin, 2015ean Yusuke Kikuchi eta Tomoaki Yoshidaren formakuntzara batu zen, non Musikako lizentziatura lortu zuen 2019an. Ganbera musikaren zale amorratua, hainbat taldetan jotzen du, eta ganbera musikako lizentziatura lortu zuen 2020an. Parisko Goi Mailako Musika eta Dantza Kontserbatorio Nazionalean piano eta ganbera musikako akonpainamendu masterra du. Maiz laguntzen die Frantziako eta atzerriko hainbat talderi.

Kontzertu lirikoa Domu Santu egunean

Urtero bezala, azaroaren 1ean, Domu Santu eguna dela eta, Bilbao Zerbitzuak-ek kontzertu liriko klasikoa eskainiko du Bilboko Hilerriko Kaperan. Oraingo honetan, Bilbao Bel Canto musika taldeak hartuko du parte; Patricia Sesar sopranorekin, Martín Barcelona tenorrarekin, Alfonso Rodríguez-en biolinarekin, Miren de Diegoren biolarekin eta Iñaki Velascoren pianoarekin.

Bilboko Udal Hilerriak pantaila handira salto egin du “Los Muértimer” lanarekin. Alvaro Fernández Armerok zuzendutako misteriozko komedia honetan udal hilerria pelikularen eszenatoki izan du. Eskola jazarpena, adiskidetasuna, beldurra eta onarpena bezalako gaiak aztertzen dituen filmak Bilboko hilerrian ikusgai dauden hileta eskulturen eta panteoien arkitektura eta oroimen kolektiboa jasotzen ditu orain ere.

“Los Muértimer”-ek Nikoren istorioa kontatzen du, ehorztetxe bateko jabeen semea izateagatik bullying-a jasaten duen nerabearena, eta Gabriellerena, herrira trukerako ikasle gisa iristen den neska frantziarrarena. Elkarrekin, herriko hilerrian egindako lapurreta batzuk ikertzen dituzte, haien beldur eta gatazka pertsonalei aurre egiten dien misterio bat aurkituz. Oraingo honetan Diego Montejo eta Iratxe Emparan pertsonaiei bizia ematen diete.

«Ohore bat da gure hilerria itzulingururik gabe eta modu argi eta naturalean heriotzari buruz hitz egiten duen film honen parte izatea. Errespetuzko umorearen klabean, heriotzak dakarren tabu soziala agerian uzten laguntzen du», nabarmendu du Álvaro Pérezek, Bilboko Udaleko Osasun eta Kontsumo Arloko zinegotziak.

Erregelamendua 2012an onartutakoa ordeztuko du, eta hildakoentzako eta haien senideentzako arreta erraztu eta hobetzea du helburu, bai eta haien erabilerak berritzea ere, heriotzari buruzko tratamenduaren pentsamoldea aldatzen lagunduz

Dokumentuak etxe-animaliei hileta-zerbitzuak eskaintzea, errausketen gorakadari erantzutea, erlijio-kolektiboak ehorzteko guneak erreserbatzea, heriotza perinatalaren tratamendu sentikorra edo familiei laguntza eta arreta osoa ematea proposatzen du

Hilerriek gizartean jokatzen duten papera aldatuz joan da urteetan zehar, eta Bilbokoa ez da salbuespena. Hori dela eta, Bilbao Zerbitzuak espazioaren araudi berri baten prozesuari ekin dio, udal hilerria egungo beharrizan sozialetara eta etorkizuneko erronketara egokitzeko. «Erregelamendu honen azken helburua, 2012an indarrean zegoena ordezkatzera datorrena, hildakoen eta haien senideen arreta erraztea eta hobetzea da, baina baita haien erabilerak berritzea ere, heriotzari buruzko tratamenduaren pentsamoldea aldatzen lagunduz», azaldu du Bilboko Udaleko Osasun eta Kontsumo zinegotzi Álvaro Pérezek.

Gauzak horrela, eta herritarren eskaerei erantzunez, araudi berriak proposatzen du etxe-animaliei buruzko hileta-zerbitzuak eskaintzea, baina baita agertzen diren errealitate eta behar berri batzuei erantzutea ere; hala nola, errausketen gorakada, erlijio-kolektiboak ehorzteko guneak gordetzea, heriotza perinatalaren tratamendu sentikorra, edo familiei laguntza eta arreta osoa ematea erakunde espezializatuekin lankidetzan. «Gure hilerria imajinario kolektiboan urruneko espazio izateari uztea nahi dugu, eta hiriko bizitzan erabat integratutako leku bihurtzea. Oroimenerako, errespeturako eta kulturarako gunea da, eta, gainera, funtsezko zerbitzu publikoa eskaintzen du», nabarmendu du zinegotziak.

Araudi berri honekin, Bilbao Zerbitzuak ere aukera emango die familia interesdunei beren emakida berritzeko, lehen eskuraketan baino prezio baxuagoan gainera, diskriminazio positiboko neurri gisa, familiek beren hildakoen gorpuzkiak hirian gorde ditzaten sustatzeko.

Ondarea, kultura eta historia

Funtsezko zerbitzu hori bermatzeaz gain, dokumentu berri honek hilerriak gordetzen duen ondare historiko eta artistiko handiari balioa eman nahi dio. «Gure hilerria Bilbon bizi izan zen jendearen oroitzapenez betetako lekua dela aldarrikatu nahi dugu. Bilboko leku garrantzitsua da, eta Bilboko kultur eskaintzaren parte ere izan behar du», azpimarratu du zinegotziak. Izan ere, azken hiru urteetan kultura- eta hezkuntza-ekimenak garatu dira, hala nola bisita gidatuak, errezitaldiak eta ondare-elementuen zaharberritzea, hilerriak hiri-bizitzan duen presentzia normalizatzea eta heriotzari lotutako tabu sozialak haustea helburu dutenak.

Casilda Iturrizar, Enrique Epalza, Martina de Zuricalday, Simón Cabildo Gil Recadero Uhagon, Marcelino Ibáñez de Betolaza, Pitxitxi, Juana Mir, Tomás Meabe, Vicente Blanco Echebarria… Guzti hauek Bilboko historiako pertsonaia ospetsuak izan ziren, bai eta orain Bilbao Zerbitzua-ek Bilboko Hilerrian kultur agendaren barruan eskaintzen duen bisita antzeztuen protagonistak ere.

Beste edizio batzuetan agertutako pertsonaiez gain, beste bilbotar gogoangarriak ere gehitu izan dira aurtengo ibilbidera, bisita ahaztezin bat osatzeko. Guzti hauen bizitza oinarri izanda Bilboko historia ezagutuko dute bisitariek, oroimenean gorde diren kontu harrigarriez gain.

Pitxitxik galdutako baloia; meriendak asmatu zituen Martina de Zuricaldayren gurinezko opil goxoak eta txokolatea; Juana Mirren luma, bisitaz gozatzen duten pertsona guztien xehetasun guztiak kronika batetan biltzeko; Simón Cabildo Gil bere paper ezagunenean, «Doña Croqueta», bertaratutakoei barre algarak sortzeko gogoz… Guzti hauek eta gehiago bisitan izango dira.

Zalantzarik gabe, bi orduko ibilaldi bat non denbora azkar igarotzen den Bilboko aireportutik joan etorrian dauden hegazkinen gerizpean. Hauek ere Bilboko Hilerriko bisita antzeztuen parte dira ere; eta hain izan da arrakasta aurten ez daudela salgai pase gehiagorik.

Bertan bizi diren intsektu, anfibio eta hegaztien fauna aberatsa eta askotarikoa ezagutzera eman nahi duen liburua formatu fisikoan dago jada Bilboko liburutegietan eta online Bilbao Zerbitzuak webgunean

Katalogoak, Markel Montaño biologo bilbotarrak idatziak, 40 ornodun espezie baino gehiagoren espezifikazioak eta ezaugarriak jasotzen ditu (batez ere hegaztienak), eta beste 28 ornogabe espezieenak

Bilboko Udal Hilerritik paseatzea eta karnaben, txinboen eta txorruen txistu eta txorrotxioaz disfrutatzea, edota urraken zalapartaz edo tximeleten hegada leunaz gozatzeko esperientzia, zalantzarik gabe, hilerrian dagoen animalien bizitzan bete-betean murgiltzea dakar. Izan ere, orain, bisitatzen dutenek hilobi eta panteoien artean zer-nolako animaliak bizi diren kontsultatu ahal izango dute Bilbao Zerbitzuak-ek bertan bizi diren intsektu, anfibio eta hegaztien fauna aberatsa eta askotarikoa ezagutzera emateko egin duen liburu berriari esker.

2022an, Bilbao Zerbitzuak kanposantuko florari buruzko lehen liburukia kaleratu zuen, eta, orain, lan hori osatu eta bertako paisaia-ondarearen lan pedagogikoarekin jarraitu nahi du, Bilboko kanposantuan goza daitekeen fauna garrantzitsu eta aberatsa balioetsi nahi duen bigarren lan honekin.

«Gure hilerrian doluaren unean egiten diren bisitak, heriotza azpimarratzen dutenak, bizitza-zikloaren eta ziklo naturalaren zatitzat hartzen direnak, dagoeneko hedatzen ari garen mota guztietako kultura- eta ingurumen-jarduerekin elkarbizitzea nahi dugu, bizitzak aurrera jarraitzen duela gogoraraziz», azaldu du Bilboko Udaleko Osasun eta Kontsumo zinegotzi Álvaro Pérezek.

60 espezie baino gehiago

Katalogoak, Markel Montaño biologo bilbotarrak idatziak, 40 ornodun espezie baino gehiagoren espezifikazioak eta ezaugarriak jasotzen ditu (batez ere hegaztienak), eta beste 28 ornogabe espezieenak. Izan ere, liburu honen bidez, Bilbao Zerbitzuak-ek tokiko biodibertsitateari lagundu nahi dio, begi hutsez hilerrian ikus daitekeen animalia-bizitzari balioa emanez. «Norbaitek kanposantua bisitatzen duen hurrengo aldian, beste begi batzuekin begiratuko dio, eta espazio hori gordetzen duen animalien bizitzan barneratuko da», adierazi du zinegotziak.

Liburua formatu fisikoan dago jada Bilboko liburutegietan. Bertsio elektronikoa Bilbao Zerbitzuen webgunean ere eskuragarri dago.

Bere garaian Bilbon nabarmendu ziren emakume batzuen bizitza eta obra gogoratzea eta ezagutaraztea Bilbao Zerbitzuak Bilboko Udal Hilerrian antolatutako “Emakume bereziak” bisita gidatuaren helburua da, eta kanposantuko urteko kultur programazioaren barruan kokatzen da.

Ibilbide honekin bertaratzen diren pertsonek noizbait isilduak izan zirenen ahotsak entzun ahal izango dituzte; emakume berezi hauen historian murgilduz, non aitzindariak, borrokalariak, artistak, zientzialariak eta filantropak dauden. Zalantzarik gabe, gizartean itzala utzi zuten historiak: Juana Mir, errepublikaren eta gerra zibilaren urteetan militarren delituei buruz idaztean traizioa leporatuta fusilatutako kazetaria; Martina de Zuricalday, Bilboko familia txokolategileko negozioaren oinordekoa eta askaria frantsesera eta txokolategietara askarira joatearen bultzatzailea; edota Casilda Iturrizar, ongintzara bideratuta Erruki-etxea, Ospitale Zibila edo Udala bezalako erakundeei dohaintzak eginez Tibolin eskolak eraikitzeko, beste ekarpen askoren artean.

Istorio bakoitzak gizarteari egindako ekarpenak ikusaraziko ditu, baina baita horietako bakoitzak erakutsitako adorea, borroka eta determinazioa ere, lurperatutako eta ahaztutako bizipenak baina gure historia ulertzeko funtsezkoak; hala nola Juliana Aguirrezabalarena, Espainiako pedagogo handienetako batena, edo Lucia Trinidad Bilboko Kale Nagusiko mimo ikonikoa.

Emakume guzti hauen bizitza ezagutu nahi dutenek uztailaren 25ean eta irailaren 13an beste bi bisita izango dituzte eskura.